Οι δημοσιογράφοι θα διεκδικήσουν πιο αποτελεσματικά τα πνευματικά τους δικαιώματα και με διαφάνεια να εισπράττουν και να διανέμουν

|> Εν όψει της ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών οδηγιών για την πνευματική ιδιοκτησία στην ενιαία ψηφιακή αγορά, το δ.σ. της ΕΣΗΕΑ απέστειλε επιστολή προς την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, προκειμένου να την ενημερώσει για τα ζητήματα που είναι καίριας σημασίας για τους δημοσιογράφους. Η επιστολή αναφέρει:

«Προς την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Λίνα Μενδώνη Ενταύθα Αξιότιμη κυρία Υπουργέ, Εν όψει της ενσωμάτωσης των ευρωπαϊκών οδηγιών για την πνευματική ιδιοκτησία στην ενιαία ψηφιακή αγορά, σας παραθέτουμε, κωδικοποιημένα, τα ζητήματα που είναι καίριας σημασίας για τους δημοσιογράφους.

Το πνευματικό δικαίωμα των δημοσιογράφων ως δημιουργών έργων του λόγου είναι κατοχυρωμένο από το Σύνταγμα, την ισχύουσα νομοθεσία (ν.2121/1993), ευρωπαϊκές Συμβάσεις καθώς και αποφάσεις ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Αυτό το δικαίωμα επ΄ ουδενί πρέπει να επηρεαστεί από τα προβλεπόμενα στον υπό διαμόρφωση νόμο για την ενσωμάτωση των οδηγιών. Αυτό άλλωστε είναι και το γράμμα αλλά και το πνεύμα της Οδηγίας 2019/790.

Επειδή το τοπίο αλλάζει ριζικά τόσο με την επικράτηση των ψηφιακών πλατφορμών στην αναπαραγωγή ενημερωτικού περιεχομένου, όσο και με την εφαρμογή των οδηγιών, τα τυχόν προβλεπόμενα σε ατομικές συμβάσεις εργασίας οι οποίες έχουν συνυπογραφεί σε πρότερο χρόνο και άρα σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες, θα πρέπει να τύχουν νέας διαπραγμάτευσης και σε κάθε περίπτωση να μην ισχύουν από την έκδοση του νόμου και μετά. Όπως άλλωστε ορίζει ο ν.2121/1993, στο άρθρο 13 παρ.5:

«Η σύμβαση ή η άδεια δεν μπορεί ποτέ να περιλαμβάνει το σύνολο των μελλοντικών έργων του δημιουργού και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αναφέρεται και σε τρόπους εκμετάλλευσης που δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο της κατάρτισης των σχετικών δικαιοπραξιών».

Οι δημοσιογραφικές Ενώσεις της Ελλάδας έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν σε σύσταση Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης προκειμένου οι δημοσιογράφοι όλης της χώρας να συμμετέχουν οργανωμένα και συλλογικά στην διαπραγμάτευση με τις πλατφόρμες που αναμένεται να ξεκινήσει σε επίπεδο Ευρώπης. Μέσω του ΟΣΔ τους οι δημοσιογράφοι θα διεκδικήσουν πιο αποτελεσματικά τα πνευματικά τους δικαιώματα και θα μπορούν με διαφάνεια να εισπράττουν και να διανέμουν τις αμοιβές που θα προκύπτουν.

Η οδηγία 2019/790 εισάγει ένα νέο, συγγενικό, δικαίωμα για τους εκδότες ΜΜΕ, πέραν του ήδη κατοχυρωμένου δικαιώματος των εκδοτών και των δημιουργών/δημοσιογράφων. Η Οδηγία αναγνωρίζει ότι οι δημιουργοί δικαιούνται ένα εύλογο μερίδιο από τις αμοιβές που θα καταβάλλονται στους εκδότες σε εφαρμογή αυτής της διάταξης. Αφήνει στην νομοθεσία του κάθε κράτους μέλους την ευχέρεια να κατανείμει αυτό το μερίδιο. Η σύσταση που έχουμε από την Διεθνή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων είναι για διεκδίκηση κατανομής 50/50.

Συμπληρωματικά σε αυτό, στη Γερμανία πέρασε νόμος στο τέλος Μαΐου που ενσωματώνει την 2019/790 και ορίζει:

Οι συγγραφείς λαμβάνουν δικαίωμα άμεσης αμοιβής για περιεχόμενο με άδεια. Όταν οι παραγωγοί βίντεο ή εκπομπών πωλούν το περιεχόμενό τους σε OCSSP, οι συγγραφείς αμείβονται απευθείας από τις πλατφόρμες για τα έργα που περιλαμβάνονται στην εικόνα. Το δικαίωμα είναι απαράγραπτο και υπόκειται σε υποχρεωτική συλλογική διαχείριση §4 (3) (4) Νόμος περί ευθύνης των πλατφορμών.

• Άρθρο 15: οι συγγραφείς λαμβάνουν τουλάχιστον το ένα τρίτο της αμοιβής που οφείλεται για το δικαίωμα του νέου εκδότη τύπου.
• Άρθρο 16: όταν οι ΟΣΔ διανέμουν μερίδια αμοιβών σε δημιουργούς και δικαιούχους, οι συντάκτες δεν πρέπει να λαμβάνουν λιγότερο από τα δύο τρίτα.
• Άρθρο 18 – 21: στο συμβατικό δίκαιο έχει ενισχυθεί το δικαίωμα δημιουργών για πληροφορίες σχετικά με τις χρήσεις των έργων τους.

Η ΕΣΗΕΑ έχει εύλογο και έντονο ενδιαφέρον για το θέμα και θεωρούμε δίκαιο να παρακολουθούμε από κοντά την διαδικασία επεξεργασίας του νόμου. Θα ήταν χρήσιμη μια συνάντηση με την νομοπαρασκευαστική επιτροπή ώστε να εκθέσουμε τις απόψεις και τα επιχειρήματά μας. Σε κάθε περίπτωση περιμένουμε ότι θα λάβουμε γνώση του σχεδίου νόμου μόλις είναι έτοιμο και πριν κατατεθεί σε επίσημη διαβούλευση, με εύλογο χρόνο για να προβούμε στις παρατηρήσεις μας.