Με εγκληματικές δράσεις αποχωρούσαν τα στρατεύματα του Άξονος

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ |> Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 1944. Η ομορφότερη Πέμπτη της σύγχρονης Ελλάδας. Οι Γερμανοί δεν έχουν προλάβει να εκκενώσουν την πρωτεύουσα και ο λαός της Αθήνας ξεχύνεται στους δρόμους ζητωκραυγάζοντας για την απελευθέρωση, ύστερα από 1.284 ημέρες κατοχής. Μια λαοθάλασσα πλημμυρίζει τις πλατείες Συντάγματος και Ομονοίας, το Ζάππειο, τις κεντρικές οδούς Πανεπιστημίου, Σταδίου, Ακαδημίας, Πατησίων.

|> Στέλιος Κοπανίδης

Η Αθήνα κατακλύζεται από ελληνικές σημαίες, αλλά και από αμερικανικές, σοβιετικές, βρετανικές, γαλλικές, σε μια εθνική ομοψυχία που κράτησε δυστυχώς μόνο εκείνη τη μέρα. Το πρωί η γερμανική σημαία είχε υποσταλεί από την Ακρόπολη και ο Γερμανός διοικητής Νοτίου Ελλάδος, Χέλμουτ Φέλμι, δήλωνε ότι τα γερμανικά στρατεύματα αποσύρονται από την Αθήνα, που είχε κηρυχθεί ανοχύρωτη πόλη. Ανάλογα πράττουν και τα συνεργαζόμενα με τους κατακτητές τάγματα ασφαλείας, τα οποία κλείνονται στο στρατόπεδο στο Γουδί.

Βεβαίως η αντίστροφη μέτρηση για την αποχώρηση των Γερμανών και την ήττα του Άξονα είχε αρχίσει στις 6 Ιουνίου με την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία, αλλά και την προέλαση των Σοβιετικών στο Ανατολικό Μέτωπο.

Οι τελευταίες ημέρες της Κατοχής δεν ήταν, πάντως, αναίμακτες. Δύο ημέρες πριν από την Απελευθέρωση, οι Γερμανοί εκτέλεσαν 50 άτομα και πυρπόλησαν 350 σπίτια στο Κορωπί, ενώ είχαν επιτεθεί στην Καισαριανή, προπύργιο αντίστασης, εκτελώντας διά απαγχονισμού 36 αγωνιστές. Ακόμη και την ώρα που χιλιάδες Αθηναίοι γιόρταζαν την Απελευθέρωση, οι Γερμανοί προσπάθησαν να υπονομεύσουν και να καταστρέψουν βιομηχανικές υποδομές. Η σημαντικότερη απόπειρα έγινε στον Πειραιά στις λιμενικές εγκαταστάσεις της Ηλεκτρικής Εταιρείας.

Η Μάχη της Ηλεκτρικής που έδωσε ο ΕΛΑΣ έσωσε το εργοστάσιο από την καταστροφή, η οποία θα βύθιζε την πρωτεύουσα στο σκοτάδι. Ωστόσο σημαντικό τμήμα του λιμανιού του Πειραιά ανατινάχθηκε από τα αποχωρούντα ναζιστικά στρατεύματα. Η πρακτική της «καμένης γης» συνεχίστηκε από τους Γερμανούς σε όλες τις πόλεις της χώρας από τις οποίες αποχωρούσαν.

Η απελευθέρωση της Ελλάδας έθετε στο επίκεντρο το θέμα της δομής της μεταπολεμικής εξουσίας στη χώρα. Η Αντίσταση είχε αναδείξει νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, με κύριο εκφραστή το ΕΑΜ, το οποίο ασκούσε ισχυρή επιρροή σε εκτεταμένες περιοχές κυρίως της ορεινής Ελλάδας. Παράλληλα με τη δημιουργία της Κυβέρνησης του Βουνού, το ΕΑΜ υπέγραψε το Εθνικό Συμβόλαιο του Λιβάνου, προσχώρησε στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γ. Παπανδρέου, με περιορισμένη έστω συμμετοχή, και στην Καζέρτα συμφώνησε στην υπαγωγή των δυνάμεών του στη συμμαχική διοίκηση.

Στην Αθήνα εγκαταστάθηκε τριμελής επιτροπή προκειμένου να προετοιμάσει το έδαφος για την άφιξη της εξόριστης κυβέρνησης. Η περίοδος μέχρι την άφιξή της σημαδεύτηκε από συγκρούσεις αντιστασιακών δυνάμεων και οργανωμένων ταγμάτων ασφαλείας, συνεργατών των Γερμανών. Την 15η Οκτωβρίου, τρεις μόλις ημέρες από την απελευθέρωση της Αθήνας, ομάδες παρακρατικών άνοιξαν πυρ στην περιοχή της Ομονοίας κατά του πλήθους που ακόμη γιόρταζε την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Επτά ακόμη άνθρωποι προστέθηκαν στον κατάλογο των νεκρών, ακόμη και όταν η Κατοχή είχε λήξει…

Η επόμενη μέρα μόνο ρόδινη δεν ήταν. Η Απελευθέρωση θα βρει την Ελλάδα καθημαγμένη. Υποδομές πλέον δεν υπήρχαν, 750.000 Έλληνες είχαν χάσει τη ζωή τους, ενώ ο χρυσός της χώρας βρισκόταν καλά κρυμμένος και αξιοποιήσιμος στις θυρίδες του γερμανικού κράτους. Παράλληλα οι προσπάθειες εξωγενών παραγόντων υπονόμευσης και ρήξης θα οδηγήσουν στα όσα τραγικά επακολούθησαν, γράφοντας, με τον Εμφύλιο, μία από τις μελανότερες σελίδες στην ελληνική Ιστορία…