ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ «αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο», 45 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ…

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Σαράντα πέντε χρόνια συμπληρώθηκαν από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ένα γεγονός που άφησε ανεξίτηλα χαραγμένα τα ίχνη του στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας και σηματοδότησε την αρχή του τέλους της δικτατορίας, ενώ επηρέασε σημαντικά τις μεταπολιτευτικές εξελίξεις. Το πραξικόπημα των συνταγματαρχών την 21η Απριλίου 1967 ουσιαστικά αποδιοργάνωσε το φοιτητικό κίνημα, καθώς πολλά στελέχη του φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν.

Η δικτατορία με την τρομοκρατία, την αστυνόμευση και τη βία κατάφερε ως ένα βαθμό να χειραγωγήσει τις φοιτητικές οργανώσεις στα πανεπιστήμια, τουλάχιστον έως το 1972. Ωστόσο η επιβολή εκ μέρους της σειράς κατασταλτικών μέτρων, όπως η διακοπή των αναβολών και η άμεση κατάταξη στον στρατό για φοιτητές που επιδείκνυαν «αντεθνικήν διαγωγήν», η διάλυση των φοιτητικών συλλόγων, ο διορισμός δικών της διοικητικών συμβουλίων σε αυτούς, η κατάργηση της αυτοτέλειας των ΑΕΙ, η απόλυση δημοκρατικών πανεπιστημιακών και ο θεσμός του λεγόμενου «κυβερνητικού επιτρόπου», αντί να καταστείλουν το φοιτητικό δημοκρατικό φρόνημα αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα γενικευμένων αντιδράσεων, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Νομικής, στις 21 Φεβρουαρίου του 1973.

Η κατάσταση όλους τους επόμενους μήνες θα παραμείνει έκρυθμη, ενώ το Κίνημα του Ναυτικού (23 Μαΐου) θα αποτελέσει ηχηρό προειδοποιητικό καμπανάκι για τη δικτατορία. Η αντίθεση προς το καθεστώς διογκώνεται καθημερινά και δεκάδες κινητοποιήσεις δείχνουν πλέον ότι η αντίστροφη μέτρηση για τη δικτατορία έχει αρχίσει. Στις 4 Νοεμβρίου στο μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου σημειώνονται γενικευμένα επεισόδια με 70 τραυματίες, ενώ η αστυνομία προβαίνει στη σύλληψη πολλών διαδηλωτών, 17 εκ των οποίων προσάγονται σε δίκη.

Στις 14 Νοεμβρίου διεξάγονται φοιτητικές συνελεύσεις και αποφασίζεται η διενέργεια αρχαιρεσιών. Μετά τις συνελεύσεις οι φοιτητές παραμένουν στο Πολυτεχνείο, καταλαμβάνοντας παράλληλα το προαύλιο και τα πεζοδρόμια μπροστά από το Ίδρυμα. Στο Πολυτεχνείο αρχίζουν να καταφτάνουν εργάτες και φοιτητές από άλλες Σχολές. Τα συνθήματα όπως «Λαέ πολέμα σού πίνουνε το αίμα» από φοιτητικά πλέον μετατρέπονται σε κραυγή κατά της δικτατορίας.

Οι φοιτητές και οι υπόλοιποι συγκεντρωμένοι, περίπου 8.000, δηλώνουν ότι θα παραμείνουν στο ΕΜΠ επ’ αόριστον, ενώ ήδη έχει τεθεί σε λειτουργία ραδιοπομπός, ο οποίος εκπέμπει στους 1050 μεγακύκλους. Την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου και ενώ έχουν καταληφθεί τα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Πάτρας το καθεστώς των συνταγματαρχών αποφασίζει να καταστείλει τις εξεγέρσεις. Η Αθήνα μετατρέπεται σε πεδίο μάχης μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, ενώ στρατιωτικές μονάδες από το Γουδί και τον Διόνυσο κατευθύνονται προς το Πολυτεχνείο.

Τα τανκς φτάνουν στην πλατεία Αιγύπτου και παρατάσσονται απέναντι από τον χώρο του Ιδρύματος. Στις τρεις τα ξημερώματα δίνεται η εντολή για εισβολή και ένα άρμα γκρεμίζει την καγκελόπορτα του Πολυτεχνείου σκορπίζοντας τον θάνατο. Ακολουθεί εισβολή αστυνομίας και στρατού. Ανελέητο ξύλο, απειλές, συλλήψεις… Ο Ολλανδός ανταποκριτής Αλμπερτ Κουράντ με την κάμερά του καταγράφει αυτές τις συγκλονιστικές ιστορικές στιγμές από δωμάτιο του ξενοδοχείου «Ακροπόλ», το οποίο είχε μετατραπεί εκείνες τις ημέρες σε κέντρο επιχειρήσεων του καθεστώτος.

Το Σαββατοκύριακο 17-18 Νοεμβρίου ακροβολιστές, ελεύθεροι σκοπευτές, αστυνομικοί και παρακρατικοί πυροβολούν αδιακρίτως. Τελικός απολογισμός τριάντα εννέα νεκροί (οι σοροί μόνο 24 ταυτοποιήθηκαν), αμέτρητοι τραυματίες. Ανάμεσα στα θύματα και ο πεντέμισι ετών Δημήτρης Θεοδώρας, που έπεσε νεκρός από πυρά στου Ζωγράφου, ενώ βάδιζε με τη μητέρα του…

Η εξέγερση έχει πλέον κατασταλεί, αλλά η δικτατορία έχει ήδη δεχθεί βαρύ πλήγμα. Και όταν το τέρας είναι πληγωμένο γίνεται ακόμη πιο επικίνδυνο. Στις 25 Νοεμβρίου η «καριέρα» Παπαδόπουλου τελειώνει, καθώς ανατρέπεται από τον Ιωαννίδη, και το δικτατορικό καθεστώς θα καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος στις 24 Ιουλίου 1974, μετά το εγκληματικό πραξικόπημα στην Κύπρο και την εισβολή του «Αττίλα» στη μεγαλόνησο…

Σαράντα πέντε χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου τα συνθήματά του, όπως «Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος», παραμένουν επίκαιρα όσο ποτέ άλλοτε, όταν μάλιστα ο λαός αυτού του τόπου υποφέρει από την ανεργία, την ένδεια και την περιθωριοποίηση που επέφερε η εφαρμογή των μνημονιακών μέτρων.

Ωστόσο για να μπορέσει να δει αχτίδα φωτός μέσα από το τούνελ πρέπει πρώτα να κοιτάξει ουρανό και να τον… βρει. Γιατί σύμφωνα και με τον ποιητή της «Ρωμιοσύνης», Γιάννη Ρίτσο, «αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο»…