Ε Π Ε Τ Ε Ι Α Κ Ο

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Το πρωινό της Δευτέρας 28^ης Οκτωβρίου 1940 οι κάτοικοι της Αθήνας ξύπνησαν από τον εκκωφαντικό ήχο των σειρήνων και ενώ ετοιμάζονταν να πάνε στις δουλειές τους. Αν και ο ήχος των σειρήνων ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο στο πλαίσιο πολεμικής ετοιμότητας της χώρας, μετά τον τορπιλισμό της «Έλλης» στην Τήνο τον Δεκαπενταύγουστο, εκείνος ο ήχος που δονούσε την ατμόσφαιρα προϊδέαζε για το τι είχε συμβεί. Λίγο αργότερα η φωνή του Κώστα Σταυρόπουλου (ένθετη φωτό στον πίνακα του Αλ. Αλεξανδράκη) από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών μετέδιδε το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν: «Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από της 5.30 πρωινής ώρας της σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους».

Με την αναγγελία του ανακοινωθέντος χιλιάδες Αθηναίοι όλων των ηλικιών κατέφθαναν στο κέντρο της πρωτεύουσας όχι με φόβο αλλά με χαμόγελα σαν να επρόκειτο για γιορτή. Εβδομήντα επτά χρόνια μετά το μεγάλο ΟΧΙ και την απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου για την άνευ όρων παράδοση της Ελλάδας θα επιχειρήσουμε, μέσω του Τ/Π, ένα χρονικό καταγραφής των όσων ακολούθησαν.

Τα ιταλικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Ήπειρο με την κύρια επίθεση να εκδηλώνεται στο μέτωπο Ελαίας – Καλαμά, ενώ η αλπινιστική μεραρχία «Τζούλια» προελαύνει έως τη Σαμαρίνα, το Δίστρατο και τη Βωβούσα.

Μετά την έβδομη ημέρα του πολέμου οι ελληνικές δυνάμεις εξαναγκάζουν τον εισβολέα να καθηλωθεί στο Καλπάκι, ενώ στα μέτωπα του Σμόλικα και του Γράμμου οι Ιταλοί απωθούνται στα παραμεθόρια υψώματα της Κόνιτσας.

Στις 14 Νοεμβρίου αρχίζει μεγάλη αντεπίθεση των ιταλικών δυνάμεων, οι οποίες απωθούνται στα παραμεθόρια υψώματα της Κόνιτσας. Οκτώ ημέρες μετά ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει την Κορυτσά και ακολουθούν το Πόγραδετς, η Πρεμετή, το Δέλβινο, οι Αγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο και η Χειμάρρα.

Στις 13 Ιανουαρίου 1941 καταλαμβάνεται ο κόμβος της Κλεισούρας που οριοθετεί τις πλέον προωθημένες θέσεις του ελληνικού στρατού. Μάλιστα στο ύψωμα 731 διεξήχθη και η φονικότερη μάχη με απολογισμό 12.500 νεκρούς Ιταλούς και 1.200 Έλληνες στρατιώτες.

Στις 29 Ιανουαρίου πεθαίνει ο Ιωάννης Μεταξάς και νέος πρωθυπουργός ορκίζεται ο Αλέξανδρος Κορυζής. Υπό την εποπτεία του ίδιου του Μουσολίνι εκδηλώνεται στις 9 Μαρτίου η μεγάλη εαρινή επίθεση των Ιταλών στη Βόρεια Ήπειρο, που καταλήγει σε πανωλεθρία τους. Ωστόσο το τέλος του ελληνοϊταλικού πολέμου δεν θα επέλθει, καθώς στις 6 Απριλίου 1941 εισβάλλουν στην Ελλάδα τα γερμανικά στρατεύματα του Χίτλερ.

Στις 18 Απριλίου ο Κορυζής αυτοκτονεί και τον διαδέχεται ο Εμμανουήλ Τσουδερός, ο οποίος θα μεταφέρει την κυβέρνηση στην Αίγυπτο. Η Ελλάδα τίθεται υπό τριπλή κατοχή – γερμανική, ιταλική και βουλγαρική.

Τον Σεπτέμβριο του 1941 ιδρύεται ο πρώτος και ισχυρότερος φορέας της Αντίστασης, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ενώ ακολουθεί η ίδρυση του ΕΔΕΣ και του ΕΚΚΑ. Στις 25 Νοεμβρίου του 1942 γράφεται στον Γοργοπόταμο η λαμπρότερη σελίδα της Αντίστασης, με την ανατίναξη της ομώνυμης γέφυρας από δυνάμεις του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Βρετανών σαμποτέρ.

Δυστυχώς το 1943 θα σημειωθούν οι πρώτες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων, οι οποίες θα αποτελέσουν προάγγελο για τα μετέπειτα.

Λίγους μήνες μετά το ΕΑΜ ιδρύει τη δική του προσωρινή Κυβέρνηση του Βουνού, ενώ στην Αίγυπτο σημειώνεται εξέγερση αξιωματικών που τελικά καταστέλλεται.

Μετά τη συμφωνία του Λιβάνου, ο Γεώργιος Παπανδρέου σχηματίζει κυβέρνηση με συμμετοχή (μικρή πάντως) και του ΕΑΜ. Στις 9 Οκτωβρίου 1944 με τη «συμφωνία των ποσοστών» μεταξύ Στάλιν και Τσώρτσιλ, στη Μόσχα, η Ελλάδα τίθεται στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Τρεις ημέρες μετά οι Γερμανοί εγκαταλείπουν ηττημένοι την Αθήνα, με την υποστολή της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη, ύστερα από 1.284 ημέρες (μαύρες ημέρες) κατοχής. Κατά την αποχώρησή τους σκορπούν τον όλεθρο καταστρέφοντας ό,τι είχαν αφήσει όρθιο, ενώ την ύστατη ώρα δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποτρέπουν την καταστροφή του εργοστασίου ρεύματος στο Κερατσίνι. Ωστόσο σημαντικό τμήμα του λιμανιού του Πειραιά ανατινάχθηκε από τα αποχωρούντα ναζιστικά στρατεύματα.

Το τέλος όμως του πολέμου θα βρει τη χώρα καθημαγμένη. Πόλεις και χωριά έχουν καταστραφεί ή πυρποληθεί από τη μανία των Γερμανών. Υποδομές πλέον δεν υπάρχουν, ενώ ο χρυσός της Ελλάδας βρίσκεται καλά κρυμμένος και αξιοποιήσιμος στα ταμεία των προγόνων της κυρίας Μέρκελ και του χερ Σόιμπλε. Επτακόσιες πενήντα χιλιάδες ελληνικές ψυχές χάθηκαν είτε στα πολεμικά μέτωπα είτε στους αγώνες της Αντίστασης είτε στις φυλακές και στα εκτελεστικά αποσπάσματα είτε από την πείνα, τις αρρώστιες και τις κακουχίες. Το 10% δηλαδή του ελληνικού πληθυσμού αφανίστηκε. Βαρύτατο το τίμημα. Και σαν μην έφταναν όλα αυτά ήρθε και ο Εμφύλιος και αποτελείωσε τη χώρα. Όμως Ελλάδα παρά το βαρύ αντίτιμο που πλήρωσε εξήλθε νικήτρια από έναν άνισο αγώνα κερδίζοντας παράλληλα τον παγκόσμιο σεβασμό.

Δύσκολες οι δεκαετίες που ακολούθησαν. Όμως η Ελλάδα σιγά-σιγά αναστήθηκε και άρχισε με αισιοδοξία να ατενίζει το μέλλον και να γίνεται ισότιμος εταίρος άλλων χωρών που βρίσκονται μαζί με αυτήν στην ίδια Ένωση, την Ευρωπαϊκή… Όλα αυτά, βεβαίως, μέχρι πριν από μια οκταετία και προτού αποφασιστεί η νέα ΣΤΑΥΡΩΣΗ της. Η Σταύρωση που είχε τον τίτλο «Μεταρρυθμίσεις». Όμως η ελπίδα πάντα υπάρχει.

Το ΟΧΙ του 1940 ας αποτελέσει σηματωρό. Γιατί οι Ιστορίες των λαών γράφονται πάντα από μεγάλα ΟΧΙ και όχι από «ναι» υποτέλειας, δουλοπρέπειας και καταστροφικών συμβιβασμών…