Covid-19: Ποιες οι διαδικασίες για την επιστροφή, όπως και για την επανεγκατάσταση

|> Η Επιτροπή εξέδωσε οδηγίες σχετικά με την εφαρμογή των σχετικών κανόνων της ΕΕ για το άσυλο και τις διαδικασίες επιστροφής και σχετικά με την επανεγκατάσταση, στο πλαίσιο της πανδημίας του κορωνοϊού, τις οποίες θα απευθύνει στα κράτη μέλη. Ανταποκρίνεται στο αίτημα των κρατών μελών για παροχή συμβουλών σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους θα διασφαλιστεί η συνέχεια των διαδικασιών και ο σεβασμός των βασικών δικαιωμάτων.

Οι οδηγίες καταρτίστηκαν με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), και σε συνεργασία με τις εθνικές αρχές.

Ο Μαργαρίτης Σχοινάς (φωτό), Αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας, δήλωσε: «Η πανδημία έχει άμεσες συνέπειες στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζονται οι κανόνες της ΕΕ για το άσυλο και την επιστροφή, και παράλληλα διαταράσσει την επανεγκατάσταση. […] ενεργούμε για την υποστήριξη των κρατών μελών, παρέχοντας καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής της ευελιξίας στους κανόνες της ΕΕ ώστε να εξασφαλιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η συνέχιση των διαδικασιών, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η προστασία της υγείας και των δικαιωμάτων των προσώπων. Παρότι ο τρόπος ζωής μας έχει πιθανώς αλλάξει δραστικά τις τελευταίες εβδομάδες, οι αξίες και οι αρχές μας δεν πρέπει να αλλάξουν.».

Η Ίλβα Γιούανσον, επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, δήλωσε: «Ακόμα και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας, πρέπει να εγγυηθούμε τα ατομικά θεμελιώδη δικαιώματα. Η Επιτροπή αναγνωρίζει πλήρως τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη στην τρέχουσα κατάσταση. Στις οδηγίες, παρέχουμε συμβουλές για πρακτικές λύσεις, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις θεμιτές ανησυχίες και τους περιορισμούς των κρατών μελών. Κάθε μέτρο που λαμβάνεται στον τομέα του ασύλου, της επανεγκατάστασης και της επιστροφής θα πρέπει επίσης να λαμβάνει πλήρως υπόψη τα μέτρα προστασίας της υγείας που θεσπίζονται από τα κράτη μέλη για την πρόληψη της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ιδιαίτερη μέριμνα και προσοχή θα πρέπει να δίνεται στα ευάλωτα άτομα, ιδίως τους ασυνόδευτους ανηλίκους, και στις οικογένειες.».

Διαδικασίες ασύλου

Τα υγειονομικά μέτρα που έχουν ληφθεί για να περιοριστούν οι κοινωνικές επαφές μεταξύ του προσωπικού που εργάζεται στον τομέα του ασύλου και των αιτούντων άσυλο έχουν αντίκτυπο στις διαδικασίες ασύλου. Πρέπει να εφαρμοστεί η ευελιξία που προβλέπεται στους κανόνες της ΕΕ:

• Πρέπει να συνεχιστούν η καταχώριση και η επεξεργασία των αιτήσεων. Θα πρέπει να επιτρέπεται η μέγιστη ευελιξία όσον αφορά τις προθεσμίες και τη διάρκεια επεξεργασίας και εξέτασης των αιτήσεων. Ωστόσο, τυχόν καθυστερήσεις στην καταχώριση δεν θα πρέπει να σημαίνουν ότι οι αιτούντες παραμένουν χωρίς συνθήκες υποδοχής.
• Μπορούν να διεξάγονται προσωπικές συνεντεύξεις με ειδικές ρυθμίσεις, όπως εξ αποστάσεως μέσω βιντεοδιάσκεψης, ή ακόμη και να παραλείπονται, εφόσον αυτό χρειαστεί.
• Κανονισμός του Δουβλίνου: Η στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών έχει θεμελιώδη σημασία για την καλή λειτουργία του συστήματος του Δουβλίνου. Η Επιτροπή παροτρύνει όλα τα κράτη μέλη να αρχίσουν εκ νέου τις μεταφορές των αιτούντων το συντομότερο δυνατόν, δεδομένων των εξελισσόμενων περιστάσεων. Πριν να προβούν σε οποιαδήποτε μεταφορά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν την κατάσταση όσον αφορά τον κορονοϊό, συμπεριλαμβανομένης της κατάστασης που προκύπτει από την έντονη πίεση που ασκείται στο σύστημα υγείας στο υπεύθυνο κράτος μέλος. Όταν οι μεταφορές προς το κράτος μέλος που είναι κανονικά υπεύθυνο δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν εντός της ισχύουσας προθεσμίας, τα κράτη μέλη μπορούν ακόμη να συμφωνήσουν διμερώς να πραγματοποιήσουν τη μεταφορά σε μεταγενέστερη ημερομηνία, πράγμα το οποίο ενθαρρύνεται π.χ. για τους ασυνόδευτους ανηλίκους και τις περιπτώσεις οικογενειακής επανένωσης. Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) είναι έτοιμες να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.
• Συνθήκες υποδοχής: Τα μέτρα καραντίνας και απομόνωσης πρέπει να είναι εύλογα, αναλογικά και να μην εισάγουν διακρίσεις. Οι αιτούντες πρέπει να λαμβάνουν την απαραίτητη υγειονομική περίθαλψη. Οι αιτούντες που βρίσκονται υπό κράτηση θα πρέπει να εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση σε υπαίθριους χώρους, και τυχόν περιορισμοί, όπως ο περιορισμός των επισκεπτών, πρέπει να εξηγούνται προσεκτικά.
• Λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων: Σύμφωνα με τον κανονισμό Eurodac, όταν δεν είναι δυνατό να ληφθούν τα δακτυλικά αποτυπώματα αιτούντος λόγω μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας, τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα εν λόγω δακτυλικά αποτυπώματα το συντομότερο δυνατό και το αργότερο εντός 48 ωρών αφότου εκλείψουν αυτοί οι λόγοι υγείας.

Επανεγκατάσταση

Η πανδημία του κορονοϊού έχει προκαλέσει σοβαρή διαταραχή των επιχειρήσεων επανεγκατάστασης: Τα κράτη μέλη, καθώς και η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) έχουν αναστείλει προσωρινά τις επιχειρήσεις επανεγκατάστασης. Θα πρέπει να συνεχιστούν οι προπαρασκευαστικές δραστηριότητες στον βαθμό του δυνατού, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις επανεγκατάστασης να μπορέσουν να ξεκινήσουν εκ νέου ομαλά. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να στηρίζει τα κράτη μέλη ώστε να εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους για το 2020 και θα επιτρέψει ευελιξία όσον αφορά την περίοδο υλοποίησης.

Επιστροφή

Τα μέτρα που λαμβάνονται σε παγκόσμιο επίπεδο για την ανάσχεση της πανδημίας έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην επιστροφή. Παρά την προσωρινή διακοπή που έχει προκαλέσει ο κορονοϊός, θα πρέπει να συνεχιστούν οι διαδικασίες επιστροφής σε τρίτες χώρες, ιδίως όσον αφορά τις δραστηριότητες που μπορούν να εκτελεστούν παρά τα περιοριστικά μέτρα, ώστε να υπάρχει ετοιμότητα όταν θα μπορέσουν να ξεκινήσουν εκ νέου οι επιχειρήσεις επιστροφής. Τώρα περισσότερο από ποτέ, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις οικειοθελείς επιστροφές, επίσης λόγω του ότι παρουσιάζουν χαμηλότερο κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια. Ο Frontex είναι έτοιμος να συνδράμει τα κράτη μέλη στην οργάνωση των επιχειρήσεων αερομεταφοράς. Θα πρέπει επίσης να διατηρηθεί στενή συνεργασία και επαφές με τρίτες χώρες όσον αφορά την ταυτοποίηση, την έκδοση εγγράφων και την επιστροφή των υπηκόων τους. Όσον αφορά την κράτηση πριν από την απομάκρυνση, δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι οι προσωρινοί περιορισμοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας οδηγούν αυτόματα στο συμπέρασμα ότι σε κάθε περίπτωση δεν υπάρχει πλέον εύλογη προοπτική απομάκρυνσης. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη, όταν αποφασίζουν για την ανάληψη κατάλληλης δράσης, να εξετάζουν κάθε περίπτωση ξεχωριστά για να προσδιορίζουν κατά πόσον εξακολουθεί να υπάρχει εύλογη προοπτική απομάκρυνσης.

Ιστορικό

Στις 16 Μαρτίου 2020 η Επιτροπή κάλεσε τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων να λάβουν μέτρα προσωρινού περιορισμού των μη αναγκαίων μετακινήσεων προς την ΕΕ για αρχική περίοδο 30 ημερών, με παράταση έως τις 15 Μαΐου. Οι ηγέτες ενέκριναν την εν λόγω πρόταση στις 17 Μαρτίου και όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ (εκτός από την Ιρλανδία), καθώς και τα κράτη Σένγκεν που δεν είναι μέλη της ΕΕ, έχουν έκτοτε εκδώσει εθνικές αποφάσεις για την εφαρμογή αυτού του περιορισμού των μετακινήσεων. Οι εξαιρέσεις στον περιορισμό των μετακινήσεων επεκτείνονται και στα πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας ή για άλλους ανθρωπιστικούς λόγους, τηρουμένης της αρχής της μη επαναπροώθησης.

Οι οδηγίες αυτές θα συμπληρωθούν από ειδικές θεματικές συνεδριάσεις που θα διοργανώσουν οι οργανισμοί της ΕΕ για να παράσχουν πρακτικές συμβουλές στα κράτη μέλη και να διευκολύνουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.