Ήταν 19 Μαΐου του 1919

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Μια ζοφερή ημέρα ξημέρωσε σήμερα 19 Μαΐου με τον ελληνικό λαό μουδιασμένο, απογοητευμένο και οργισμένο από τα νέα τιμωρητικά μέτρα που καλείται να επωμιστεί. Ένας λαός παραδομένος στην ατέρμονη λιτότητα, στην ανέχεια, στη συνεχή αβεβαιότητα…

Τέτοια ζοφερή ημέρα είχε ξημερώσει σαν σήμερα το 1919, όταν ξεκίνησε η δεύτερη και σκληρότερη φάση μιας γενοκτονίας. Της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού. Τριακόσιες πενήντα τρεις χιλιάδες ψυχές χάθηκαν τότε υπό απάνθρωπες συνθήκες.

Ο Ποντιακός Ελληνισμός από την πτώση της Τραπεζούντας το 1461 γνώρισε συνεχείς διωγμούς, σφαγές και ξεριζωμούς, με αποκορύφωμα τη συστηματική και μεθοδευμένη εξόντωσή του την περίοδο 1916 – 1923. Η Γενοκτονία των Ποντίων ήταν ένα προμελετημένο έγκλημα, το οποίο έφερε εις πέρας η κυβέρνηση των Νεότουρκων του Μουσταφά Κεμάλ. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την εξόντωση των Ποντίων ήταν ο ξεριζωμός, οι αθρόες εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, τα λεγόμενα τάγματα εργασίας, η εξάντληση από τις κακουχίες και το κρύο, η πείνα, η δίψα, τα στρατόπεδα θανάτου.

Η διεθνής βιβλιογραφία και τα κρατικά αρχεία πολλών χωρών βρίθουν μαρτυριών για το ειδεχθές αυτό έγκλημα. Χαρακτηριστική είναι απόρρητη αναφορά του 1919 της Υπηρεσίας Πληροφοριών του Γενικού Επιτελείου Στρατού της Γαλλίας, που μεταξύ άλλων τονίζει: “Πενήντα χιλιάδες και πλέον άτομα εξορίστηκαν στο εσωτερικό της Τουρκίας με τις γνωστές ήδη συνθήκες. Ο ελληνισμός των ακτών της Μαύρης Θάλασσας υπέστη απόλυτη εξόντωση”. Απειρες εκθέσεις και αναφορές, αναλόγου περιεχομένου, υπάρχουν στα κρατικά αρχεία Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, Ρωσίας, Ιταλίας, Γερμανίας και Αυστρίας.

Η Τουρκία την περίοδο εκείνη έκανε ό,τι ήταν δυνατό προκειμένου να εξαναγκάσει το χριστιανικό στοιχείο να εγκαταλείψει τις πατρογονικές του εστίες. Τον τόπο που γεννήθηκε. Μαζί με τους Ποντίους υπέστησαν απηνή διωγμό οι Αρμένιοι (1.500.000 τα θύματα), οι Ασσύριοι, οι Ελληνες της Μικράς Ασίας. Τον επίλογο της Γενοκτονίας των Ποντίων αποτελεί ο βίαιος ξεριζωμός όσων επέζησαν την περίοδο 1922 – 23.

Το κύμα μαζικών διώξεων ξεκίνησε στον Πόντο με τη μορφή εκτοπίσεων το 1915. Οι εκτοπίσεις συνεχίστηκαν και κατά την περίοδο που ο ρωσικός στρατός εισήλθε στην Τραπεζούντα στις αρχές του 1916. Με το πρόσχημα ότι οι Ελληνες του Πόντου συνεργάζονταν με τους Ρώσους, μεγάλος αριθμός κατοίκων από την Κερασούντα και τη Σινώπη εκτοπίστηκε στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας, ενώ παράλληλα έγιναν και εξαναγκαστικοί εξισλαμισμοί γυναικείων πληθυσμών. Υστερα από τη συνθηκολόγηση της Ρωσίας και την απόσυρση του ρωσικού στρατού οι διώξεις εντάθηκαν.

Το ελληνικό κράτος απασχολημένο με το Κρητικό Ζήτημα δεν είχε τα περιθώρια να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο με την Τουρκία. Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 τέθηκε σε εφαρμογή από τον Κεμάλ και τους Γερμανούς συμβούλους του το σχέδιο εξολόθρευσης των Ελλήνων του Πόντου. Όσοι κατάφεραν να γλυτώσουν κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Νότια Ρωσία, ενώ περίπου 400.000 ήρθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν στην ανόρθωση του καθημαγμένου τότε ελληνικού κράτους.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1994 το Ελληνικό Κοινοβούλιο ψήφισε ομοφώνως την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Τη Γενοκτονία των Ποντίων έχουν αναγνωρίσει η Κύπρος, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Αρμενία, δώδεκα πολιτείες των ΗΠΑ και δύο της Αυστραλίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Διεθνής Ένωση Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών.