Τι συνέβη εκεί πριν 74 χρόνια…

|> Στέλιος Κοπανίδης

ΑΦΙΕΡΩΜΑ |> Ημέρα μνήμης η σημερινή για την Ελλάδα, καθώς πριν από 74 χρόνια, στις 13 Δεκεμβρίου 1943, διεπράχθη στα Καλάβρυτα ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας στη χώρα μας, με την εκτέλεση όλων των αρρένων κατοίκων άνω των 13 ετών της αχαϊκής κωμόπολης από δυνάμεις της Βέρμαχτ. Τουλάχιστον 800 Καλαβρυτινοί εκτελέστηκαν την ημέρα εκείνη από στρατιώτες της 117^ης Μεραρχίας Καταδρομών, ενώ ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια της γερμανικής επιχείρησης υπερέβη τους 1.300.

Μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, που έλεγχαν την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων, και την ήττα των Γερμανών από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη μάχη της Κερπινής, αποφασίστηκε η ολοκληρωτική καταστροφή της αχαϊκής κωμόπολης. Αλλωστε την περίοδο εκείνη οι Γερμανοί είχαν επιδοθεί σε ένα ανελέητο πογκρόμ λεηλασιών και εκτελέσεων ως αντίποινα για τη δράση εναντίον τους αντιστασιακών οργανώσεων. Η συγκεκριμένη, μάλιστα, γερμανική μεραρχία είχε συμμετάσχει σε μαζικές εκτελέσεις αμάχων στη Σερβία. «Ιθύνων νους» του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων ήταν ο Γερμανός υποστράτηγος Καρλ φον Λε Ζούιρ, ο οποίος διέταξε τη συγκεκριμένη μεραρχία να προβεί στα πλέον σκληρά αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού της περιοχής.

Ο ναζί στρατηγός Λε Ζούιρ. Το “κτήνος” των Καλαβρύτων. Πέθανε το 1954 στις σοβιετικές φυλακές.

Η επιχείρηση των κατοχικών δυνάμεων ξεκίνησε στις 4 Δεκεμβρίου με το κάψιμο χωριών και μοναστηριών, όπως το Μέγα Σπήλαιο και η Αγία Λαύρα, και την εκτέλεση αμάχων και μοναχών. Το μεσημέρι της 9^ης Δεκεμβρίου οι δυνάμεις της Βέρμαχτ εισήλθαν στα Καλάβρυτα και έσπευσαν να διαβεβαιώσουν τους κατοίκους ότι δεν υπήρχε σχέδιο εναντίον τους και πως μοναδικός τους στόχος ήταν η εξόντωση των ανταρτών, όπως τους αποκαλούσαν. Ωστόσο, το πρωί της 13^ης Δεκεμβρίου συγκέντρωσαν όλο τον άρρενα πληθυσμό άνω των 13 ετών στην κεντρική πλατεία και ακολούθως τον οδήγησαν στην τοποθεσία Ράχη του Καπή. Τα δε γυναικόπαιδα τα έκλεισαν στο σχολείο. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας οι ριπές των πολυβόλων σκίασαν την παγωμένη ατμόσφαιρα, αλλά και τις ψυχές των Καλαβρυτινών, την ψυχή -εντέλει- της Ελλάδας που αγωνιζόταν ενάντια στους κατακτητές, οι οποίοι λεηλατούσαν, έκαιγαν, σκότωναν προκειμένου να κρατήσουν την κυριαρχία τους στη μαρτυρική αυτή γη.

Μόλις 13 Καλαβρυτινοί διασώθηκαν, επειδή τα σώματά τους είχαν καλυφθεί από τα άψυχα κορμιά των αθώων θυμάτων. Η ναζιστική θηριωδία ολοκληρώθηκε με την πυρπόληση των σπιτιών της αχαϊκής κωμόπολης. Οι φλόγες τύλιξαν και το σχολείο όπου βρίσκονταν κλεισμένα τα γυναικόπαιδα. Οι σκηνές αλλοφροσύνης που ξετυλίγονταν με τις γυναίκες να πέφτουν μαζί με τα παιδιά τους από τα παράθυρα του σχολείου για να σωθούν «ανάγκασαν» τον Αυστριακό φρουρό να λυγίσει και να επιδείξει ανθρωπισμό ανοίγοντας την είσοδο. Για την πράξη του αυτή καταδικάστηκε σε θάνατο από τους ναζί.

Το όνομα του Αυστριακού φρουρού δεν έγινε ποτέ γνωστό. Για τους Καλαβρυτινούς, όμως, μνημονεύεται ως «Αγγελος». Οσο για τους υπευθύνους της σφαγής κανένας δεν λογοδότησε στη Δικαιοσύνη. Ο υποστράτηγος Λε Ζούιρ πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών, ενώ ο Χανς Εμπερσμπέργκερ, που έδωσε το σήμα για τη μαζική εκτέλεση, σκοτώθηκε στο Ανατολικό Μέτωπο.

Στις 18 Απριλίου 2000, ο τότε πρόεδρος της Γερμανίας, Γιοχάνες Ράου, επισκέφτηκε τα Καλάβρυτα και εξέφρασε τη βαθιά οδύνη του. Δεν ανέλαβε, ωστόσο, την ευθύνη της σφαγής εξ ονόματος του γερμανικού κράτους, ενώ απέφυγε επιμελώς να αναφερθεί στο θέμα των αποζημιώσεων – συνήθης, άλλωστε, πρακτική της Γερμανίας.

Σήμερα, 74 χρόνια μετά, το ρολόι της εκκλησίας των Καλαβρύτων εξακολουθεί να παραμένει σταματημένο στις 2.34 μ.μ., για να θυμίζει την τραγική εκείνη ημέρα και να κρατά άσβεστη τη μνήμη για τις ψυχές που χάθηκαν, οι οποίες παραμένουν μαζί μας, δίπλα μας, ζητώντας δικαίωση. Γιατί οι άνθρωποι πεθαίνουν μόνον όταν τους ξεχνάμε…