Πριν 74 χρόνια τα συμμαχικά αεροπλάνα αδικαιολόγητα σκόρπισαν τον θάνατο

ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ |> Ημέρα μνήμης η σημερινή 11 Ιανουαρίου για τον Πειραιά, καθώς πριν από 74 χρόνια γράφτηκε η μελανότερη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας του, με τον βομβαρδισμό του από αμερικανικά και βρετανικά αεροπλάνα. Ο βομβαρδισμός αυτός αποτέλεσε ορόσημο για την ιστορία του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας και σημάδεψε ανεξίτηλα τη συλλογική μνήμη των Πειραιωτών, ενώ επηρέασε καταλυτικά την εξέλιξη και τη φυσιογνωμία της πόλης.

Ο Πειραιάς από την αρχή της εμπλοκής της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε πολλές φορές στόχος βομβαρδισμών, με σοβαρότερο αυτόν της 5^ης Νοεμβρίου 1940 από ιταλικά μαχητικά. Ωστόσο αυτό που συνέβη το μεσημέρι της 11^ης Ιανουαρίου του 1944 υπερβαίνει κάθε λογική, αφήνοντας στο πέρασμα του χρόνου πολλά αναπάντητα «γιατί».

|> Στέλιος Κοπανίδης

Ο βομβαρδισμός εκείνος δεν έγινε από εχθρικά αεροσκάφη, αλλά από συμμαχικά και αποτέλεσε την πλέον αιματηρή και ταυτόχρονα αποτυχημένη αποστολή των συμμαχικών δυνάμεων εναντίον του Άξονα. Τα αμερικανικά και τα βρετανικά μαχητικά είχαν ως στόχο να πλήξουν εγκαταστάσεις, όπως τον Ναύσταθμο, το Αεροδρόμιο και τα Ναυπηγεία Περάματος, που δύνανται να θεωρηθούν στρατιωτικοί στόχοι. Αντ’ αυτών βομβαρδίζουν αδιακρίτως την πόλη σκορπώντας τον τρόμο και τον όλεθρο. Προσπαθώντας αργότερα να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα οι σύμμαχοι επικαλέστηκαν τις κακές καιρικές συνθήκες και τη χαμηλή έως μηδενική ορατότητα που επικρατούσε εκείνη την ημέρα.

Ο βομβαρδισμός, ο οποίος και άστοχος και άσκοπος ήταν, καθώς δεν επλήγη κανένας γερμανικός στόχος, επέφερε τον τραγικό θάνατο περίπου 1.000 Πειραιωτών, ενώ προξένησε τεράστιες καταστροφές. Δημόσια και ιδιωτικά κτίρια ισοπεδώθηκαν, επλήγησαν οι υποδομές του λιμανιού, καταστράφηκαν πολλές από τις βιομηχανίες της πόλης, ενώ δημιουργήθηκε μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς την Αθήνα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στον βομβαρδισμό της 11^ης Ιανουαρίου έχασαν τη ζωή τους τα δύο τρίτα του συνολικού αριθμού των αμάχων στους 239 βομβαρδισμούς που υπέστη ο Πειραιάς κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στα θύματα 180 μαθήτριες της Γαλλικής Σχολής που πέθαναν από ασφυξία και περίπου ενενήντα  μαθήτριες με τις δασκάλες τους της Δημοτικής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής που καταπλακώθηκαν στα ερείπια του καταφυγίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας.

Στο ταφολόγιο του Δημοτικού Νεκροταφείου της Αναστάσεως αναγράφονται τα ονόματα 492 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους εκείνο το μεσημέρι. Ωστόσο άγνωστος παραμένει ο αριθμός των θυμάτων που μεταφέρθηκαν στο Α’ και το Γ’ Νεκροταφείο, όπως και εκείνων που ετάφησαν χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, προκειμένου να διατηρήσουν οι οικογένειές τους τα ατομικά δελτία τροφίμων, με τα οποία ελάμβαναν τη μερίδα συσσιτίου. Άλλωστε την περίοδο εκείνη η πείνα θέριζε, ιδιαίτερα τους πληθυσμούς των αστικών κέντρων. Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Τζάνειο Νοσοκομείο και στου Σαπόρτα, ενώ ακολούθησαν λεηλασίες στα κατεστραμμένα κτίρια.

Η επόμενη ημέρα θα είναι εφιαλτική για τον Πειραιά, ο οποίος δίνει την εικόνα πόλης φαντασμάτων. Η απειλή επίταξης των κτιρίων που έχουν ερημωθεί θα οδηγήσει αρκετούς Πειραιώτες στον δρόμο της επιστροφής. Όπως ήταν φυσικό το αποτρόπαιο γεγονός εκμεταλλεύτηκε η γερμανική προπαγάνδα που βρήκε την ευκαιρία να στρέψει την οργή αλλά και απορία του ελληνικού λαού εναντίον τόσο των συμμάχων όσο και των αντιστασιακών οργανώσεων που μάχονταν κατά των δυνάμεων Κατοχής.

Ο βομβαρδισμός επειδή προερχόταν από τους συμμάχους θα αποσιωπηθεί από την επίσημη ιστοριογραφία και οι Πειραιώτες θα μείνουν με την εντύπωση ότι επρόκειτο για λάθος και ο θάνατος τόσων ανθρώπων και η καταστροφή της πόλης ίσως να εντάσσονται στις παράπλευρες απώλειες που έχουν οι πόλεμοι.

Ο Πειραιάς, η «δική μας Δρέσδη», σιγά-σιγά μετά το τέλος του πολέμου θα αρχίσει να κλείνει τις πληγές του και παρά τα όσα λάθη διαφόρων δημοτικών Αρχών (χαρακτηριστική περίπτωση η κατεδάφιση το 1968 του Ρολογιού, σημείο αναφοράς και έμβλημα της πόλης) που αλλοίωσαν περαιτέρω τη φυσιογνωμία του θα βρει βηματισμό και θα ορθοποδήσει.

Σήμερα είναι μια όμορφη πόλη που ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία. Θέλεις η θάλασσα που μαλακώνει τις καρδιές, θέλεις ο κόσμος του, ο Πειραιάς εξακολουθεί να μαγνητίζει. Όμως δεν έχει πλέον τη μοναδικότητα που τον χαρακτήριζε. Και αυτή η μοναδικότητα χάθηκε εκείνο το μεσημέρι της 11^ης Ιανουαρίου του 1944.

>>> Αρχιερατικό μνημόσυνο για τα θύματα του βομβαρδισμού της 11ης Ιανουαρίου 1944 τελεί σήμερα στις 11 π.μ. ο δήμος Πειραιά στον Ι.Ν. του Κοιμητηρίου της Ανάστασης.