Το ΕΚ και οι υπουργοί τής ΕΕ θα μπορούν να «κλειδώνουν» και να «ξεκλειδώνουν» πόρους

|> Οι κυβερνήσεις που παρεμβαίνουν στο έργο της δικαιοσύνης ή που αποτυγχάνουν να καταπολεμήσουν τη διαφθορά θα κινδυνεύουν με αναστολή πληρωμών από την ΕΕ, σύμφωνα με νέα νομοθεσία που ενέκρινε χθες Πέμπτη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Με τη βοήθεια επιτροπής ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή θα πρέπει κατά περίπτωση να εξακριβώσει αν έχουν υπάρξει «γενικευμένες ελλείψεις όσον αφορά το κράτος δικαίου» και στη συνέχεια να αποφασίσει για τη λήψη ή όχι μέτρων, που θα μπορούν να συμπεριλαμβάνουν την αναστολή πληρωμών από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ή τη μείωση της προχρηματοδότησης. Τέτοιου είδους αποφάσεις θα μπορούν να εφαρμοστούν μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του ΕΚ και του Συμβουλίου. Όταν το κράτος μέλος αντιμετωπίσει τις ελλείψεις που εντόπισε η Επιτροπή, το ΕΚ και το Συμβούλιο θα μπορούν να «ξεκλειδώσουν» τους σχετικούς πόρους.

Ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες 

Η Επιτροπή μπορεί να διαπιστώσει ότι το κράτος δικαίου κινδυνεύει εάν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας για ένα ή παραπάνω από τα παρακάτω:

• ομαλή λειτουργία των αρχών του κράτους μέλους που είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή του προϋπολογισμού της ΕΕ
• ομαλή λειτουργία των αρχών οικονομικού και χρηματοπιστωτικού ελέγχου
• καλή διερεύνηση περιστατικών απάτης (συμπεριλαμβανομένης της φοροδιαφυγής), διαφθοράς ή άλλων παράνομων πρακτικών που επηρεάζουν την εφαρμογή του προϋπολογισμού της ΕΕ
• αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης από ανεξάρτητες δικαστικές αρχές
• ανάκτηση πληρωμών που καταβλήθηκαν αδικαιολόγητα
• πρόληψη και τιμωρία της φοροαποφυγής και του φορολογικού ανταγωνισμού
• συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης και, όπου αυτό είναι απαραίτητο, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία

Συμβούλιο ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων για θέματα συνταγματικού δικαίου, οικονομικά και χρηματοπιστωτικά θέματα θα συνδράμει την Επιτροπή στο έργο της. Το συμβούλιο θα περιλαμβάνει ένα εμπειρογνώμονα διορισμένο από το εθνικό κοινοβούλιο κάθε κράτους μέλους και πέντε από το ΕΚ. Στις αρμοδιότητές του θα είναι η ετήσια ανασκόπηση της κατάστασης σε όλα τα κράτη μέλη και η δημοσιοποίηση της περίληψης των ευρημάτων του.

Προστασία των τελικών δικαιούχων

Ανάλογα με το μέγεθος των παρεκκλίσεων και τη διαδικασία διαχείρισης του προϋπολογισμού, η Επιτροπή μπορεί να λάβει ένα ή περισσότερα μέτρα μεταξύ των οποίων βρίσκονται:

• η αναστολή ανειλημμένων δαπανών
• η διακοπή χρονοδιαγραμμάτων πληρωμών
• η μείωση της προχρηματοδότησης
• η αναστολή πληρωμών

Εκτός εάν η απόφαση αναφέρει κάτι διαφορετικό, η κυβέρνηση του κράτους μέλους θα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει τα σχετικά προγράμματα της ΕΕ ή να χρηματοδοτεί και να εκτελεί πληρωμές προς τους τελικούς δικαιούχους, όπως για παράδειγμα ερευνητές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η Επιτροπή θα είναι υποχρεωμένη να παρέχει βοήθεια στους δικαιούχους και να προσπαθήσει να διασφαλίσει ότι θα λάβουν τα ποσά που τους αναλογούν.

Η Επιτροπή θα πρέπει να καταθέσει στο ΕΚ και τους υπουργούς της ΕΕ πρόταση για τη μεταφορά ενός ποσού αντίστοιχου με το ύψος των προτεινόμενων μέτρων στο δημοσιονομικό αποθεματικό. Η απόφαση θα τίθεται σε ισχύ με την πάροδο τεσσάρων εβδομάδων, εκτός αν το ΕΚ ή το Συμβούλιο αποφασίσουν (με πλειοψηφία ή ειδική πλειοψηφία αντίστοιχα, ώστε να μη μπορεί κάποιο κράτος μέλος να μπλοκάρει την απόφαση) να την τροποποιήσουν ή να την απορρίψουν. Όταν η Επιτροπή διαπιστώσει ότι οι ελλείψεις έχουν αντιμετωπιστεί, το «κλειδωμένο» ποσό θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πάλι ακολουθώντας την ίδια διαδικασία.

Δηλώσεις εισηγητών

Η συνεισηγήτρια της Επιτροπής Προϋπολογισμών Eider Gardiazabal Rubial (Σοσιαλιστές, Ισπανία) δήλωσε τα εξής: «Ο σεβασμός του κράτους δικαίου και όλων των αξιών της ΕΕ είναι θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήσαμε την ευρωπαϊκή οικογένεια. Καμία κυβέρνηση δε μπορεί να παραβαίνει αυτές τις αρχές χωρίς να υφίσταται τις συνέπειες.»

Ο συνεισηγητής της Επιτροπής Ελέγχου του Προϋπολογισμού Petri Sarvamaa (ΕΛΚ, Φινλανδία) δήλωσε τα εξής: «Η πιο σημαντική πτυχή αυτού του μηχανισμού είναι η προστασία των τελικών δικαιούχων, η οποία ενισχύεται με το μοντέλο που υιοθετήσαμε σε σχέση με την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συμπεριλάβαμε επίσης το ΕΚ στη διαδικασία λήψης απόφασης, ενισχύοντας έτσι το δημοκρατικό έλεγχο για τα όποια μέτρα μπορεί να ληφθούν.»

Επόμενα βήματα

Η Ολομέλεια υιοθέτησε τους κανόνες με 397 ψήφους υπέρ, 158 κατά και 69 αποχές. Το ΕΚ είναι πλέον έτοιμο να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την τελική μορφή του κανονισμού με τους υπουργούς της ΕΕ, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη υιοθετήσει τις τελικές τους θέσεις.

Συμπληρωματικές πληροφορίες

Η πρόταση κανονισμού «για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης στην περίπτωση γενικευμένων ελλείψεων όσον αφορά το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη» είναι κομβικό μέρος του μακροπρόθεσμου πακέτου προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλαδή το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027».