Πρόκειται για το ζεϊμπέκικο “Μέσ’ στου Βοσπόρου τα στενά”, με το οποίο “άνοιγε” ένας από τους πλέον ιστορικούς δίσκους στα ελληνικά μουσικά δρώμενα, η “Μικρά Ασία”.

“Μέσ’ του Βοσπόρου τα στενά,
ο Γιάννης κλαίει τα δειλινά
και ο μεμέτης πλάι του
πίνει και τραγουδάει του.
Τούρκος εγώ κι εσύ Ρωμιός
κι εγώ λαός κι εσύ λαός
εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ
όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ!“…

Όλα τα άλλα τραγούδια, συνθέτουν έναν διαρκή θρήνο για την καταστροφή της Σμύρνης και την προσφυγιά.
Ήταν ένας δίσκος, ο οποίος παρουσίασε την τότε πρωτοεμφανιζόμενη Χαρούλα Αλεξίου και τον Γιώργο Νταλάρα.
Θυμάμαι ότι στην αρχή δεν έγινε δεκτός με ιδιαίτερη θέρμη, αλλά πολύ γρήγορα, ο στίχος-που άγγιξε εύθικτες χορδές της ψυχής των Ελλήνων- σε συνδυασμό με την εμπνευσμένη μουσική του Καλδάρα, τον κατέταξε στις σπουδαιότερες στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας (Minos)…

Ιδού τί έγραψε για την «Μικρά Ασία» ο μουσικός Πέτρος Πετράκης:

“Εν αρχή ήν ο Λόγος” λέει ο Ευαγγελιστής και θα συμφωνήσω απόλυτα στην συγκεκριμένη περίπτωση, παραβιάζοντας για πρώτη φορά την αρχή μου, μιας και πιστεύω πως η μουσική είναι το Α και το Ω του κάθε τραγουδιού.

Παρ’ ότι μουσικός λοιπόν, οφείλω να αναγνωρίσω πως τον πρωταγωνιστικό λόγο στην “Μικρά Ασία” τον έχει ο λόγος του Πυθαγόρα. Το μέγεθος της Καταστροφής του ’22 μπορεί να αποτυπωθεί πληρέστερα με τον γραπτό λόγο, παρά με την μουσική. Το θέμα του δίσκου “αναγκάζει” τις ολοκληρωμένες συνθέσεις του Καλδάρα να υποκλιθούν στο μεγαλείο του λόγου του σπουδαίου στιχουργού”.

Αξίζει, όμως, να σταθούμε σε μια ανάλυση του συγκεκριμένου τραγουδιού “Μες στου Βοσπόρου τα στενά”.

Στο” κουπλέ”, ο συνθέτης χρησιμοποιεί τον δρόμο ματζόρε, τον ευχάριστο δηλαδή σκοπό, παρασυρμένος από τους στίχους που υμνούν την απλή, κοινή καθημερινότητα των δυο λαών.

Στο ρεφραίν όμως, γυρνά σε μινόρε, καθώς ο Πυθαγόρας κάνει αναφορά στο δίπολο «Τούρκος – Έλληνας», γεγονός που ανασύρει μνήμες από την κακή προϊστορία των δυο λαών. Ο συνθέτης τολμά αυτή την αλλαγή, δηλώνοντας εμμέσως πως «υπάρχουν θεμελιώδη προβλήματα», λόγω της διαφορετικότητας στην κουλτούρα των δυο χωρών.
Δυο στίχους μετά όμως, γυρνά ξανά σε ματζόρε, εστιάζοντας στις κοινές αγωνίες των δυο λαών και στα κοινά τους προβλήματα.

Να θυμηθούμε επίσης τί έγραψε ο Παύλος Παλαιολόγος στο «Βήμα» στις 31 Αυγούστου 1972. Ένα κείμενο με τίτλο «Ιστορία σ’ ένα δίσκο» , που έκλεινε ως εξής:

“Δόξες του έθνους, μεγάλοι ποιητές, ακαδημαϊκοί και νομπελίστες, σας στρώνω δάφνες για να περάσετε. Συμπαθάτε μας, όμως, όταν σας λέμε ότι η δική σας λύρα με τους υψηλούς φθόγγους δεν ράγισε την ψυχή της μάζας όσο οι απλοϊκοί αυτοί στίχοι και τα λαϊκά μοτίβα που γυρίζουν με τις στροφές ενός δίσκου“….