Πέρασαν 73 χρόνια σιωπής…

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Σαν σήμερα, πριν από 73 χρόνια, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής πραγματοποίησαν στο Δίστομο ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα. Τα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη τη μέρα στην κωμόπολη της Βοιωτίας δεν τα χωράει ανθρώπου νους. Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ το ολοκαύτωμα του Διστόμου υπήρξε μία από τις χειρότερες ωμότητες ολόκληρου του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ πολλοί επιφανείς μελετητές διατυπώνουν την άποψη ότι πρόκειται για το πλέον φρικιαστικό έγκλημα που διέπραξαν οι κατοχικές δυνάμεις στον ελλαδικό χώρο. Μάλιστα το χρονικό της απίστευτης αγριότητας συγκρίνεται με τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και τους σικελικούς εσπερινούς.

Αν και στο Δίστομο τα γερμανικά στρατεύματα δεν είχαν δεχθεί κάποια πρόκληση, για λόγους αντεκδίκησης το μεσημέρι του Σαββάτου 10 Ιουνίου 1944 ένας λόχος των Ες-Ες έφτασε στην κωμόπολη και διέταξε τους κατοίκους να κλειστούν στα σπίτια τους. Ύστερα οι Γερμανοί εκτέλεσαν έξω από το σχολείο δώδεκα ομήρους που είχαν συλλάβει το πρωί. Οπως απεδείχθη εκείνοι ήταν και οι πιο «τυχεροί» εκείνης της μαύρης μέρας…

Στη συνέχεια ο επικεφαλής των Ες-Ες έδωσε εντολή να εισβάλουν στα σπίτια και να εκτελέσουν τους πάντες αδιακρίτως φύλου και ηλικίας. Το τι επακολούθησε είναι αδύνατον να περιγραφεί με λόγια, γιατί κι αυτά στερεύουν μπροστά στην ανείπωτη φρίκη. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα της έκθεσης του Δ. Κιουσόπουλου, επικεφαλής της Υπηρεσίας Εγκλημάτων Πολέμου: «Εις το πέρασμα των αιώνων η ανθρωπότης εδοκίμασεν τοσαύτην θηριωδία. Κάθε περιγραφή είναι αδύνατον να αποδώσει την τραγωδία. Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, στρατιώτες διαμοιράζονται εις ομάδας. Περιέρχονται τας οικίας και αδιακρίτως σφάζουσι, φονεύουσι, βιάζουσι τις γυναίκες. Δεν φείδονται ουδενός…». Και η έκθεση συνεχίζει καταγράφοντας αποτρόπαιες πράξεις της σφαγής εκείνης: «Φονεύουσι τον ιερέα Σωτήριο Ζήση, εξορύσσουσι ζώντος έτι τους οφθαλμούς και αποκόπτουσιν την κεφαλή του, την οποία κλωτσούν με λύσσα. Πυροβολούσι την παριστάμενη σύζυγό του, που κρατούσε εις τας αγκάλας της, θηλάζουσαν το μονοετές θυγάτριόν της και σκορπούν τα μυαλά της παιδίσκης εις το πρόσωπον της μητρός, που χαροπάλευε…».

Στην έκθεση περιγράφονται λεπτομερώς και άλλα αναλόγου φρίκης περιστατικά. Ομως ας μη συνεχίσουμε. Οπως αναφέρθηκε και στον πρόλογο τα όσα συνέβησαν εκείνη τη μέρα στο Δίστομο μόνο με δύο λέξεις μπορούν να αποδοθούν: «Απόλυτη φρίκη». Η σφαγή σταμάτησε μόνον όταν νύχτωσε, αφού προηγουμένως οι Γερμανοί έκαψαν τα σπίτια της μαρτυρικής κωμόπολης. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και κατά την επιστροφή τους στη βάση τους, στη Λιβαδειά, καθώς σκότωναν όποιον άμαχο έβρισκαν στον δρόμο τους. Ο τραγικός απολογισμός της σφαγής του Διστόμου ήταν 228 νεκροί, ανάμεσά τους 53 παιδιά…

Η πρωτοφανής θηριωδία έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC και προκάλεσε την κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης. Μέχρι και οι γερμανικές στρατιωτικές αρχές υποχρεώθηκαν να διεξάγουν έρευνα (έστω και τυπική) για τα όσα συνέβησαν στο Δίστομο, κάτι που σπάνια έκαναν σε παρόμοιες περιπτώσεις. Τις ημέρες εκείνες, δεδομένης και της απόβασης των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία, οι Γερμανοί είχαν επιδοθεί σε πογκρόμ εκτελέσεων και σφαγών, κυρίως αμάχων και αιχμαλώτων. Δύο ημέρες πριν από το ολοκαύτωμα του Διστόμου τα γερμανικά στρατεύματα είχαν εκτελέσει 135 Καναδούς στρατιώτες αιχμαλώτους πολέμου και εν συνεχεία τα «πάντσερ» είχαν περάσει πάνω από τις σορούς τους.

Μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την πατρίδα μας, το Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου εντόπισε τον υπεύθυνο της σφαγής, Χανς Ζάμπελ, που είχε συλληφθεί στο Παρίσι. Οι γαλλικές Αρχές τον παρέδωσαν στις ελληνικές, οι οποίες τον προφυλάκισαν. Τον Αύγουστο του 1949 ομολόγησε την έκταση των γερμανικών θηριωδιών στο Δίστομο αλλά και στην Κλεισούρα της Καστοριάς, όπου και εκεί είχε «πρωταγωνιστήσει», αλλά επικαλέστηκε ότι εκτελούσε διαταγές ανωτέρων του. Κατά τη διάρκεια της προφυλάκισης ο Ζάιμπελ εκδόθηκε στη Δυτική Γερμανία για να δικαστεί για άλλες κατηγορίες που τον βάρυναν. Εκτοτε τα ίχνη του αγνοούνται…

Η Γερμανία, σε μια σύνηθη τακτική της, αρνήθηκε να προβεί σε αποζημιώσεις που είχαν επιδικαστεί από τα ιταλικά δικαστήρια και αντ’ αυτού κίνησε διαδικασία κατά της Ιταλίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υποστηρίζοντας ότι είχε παραβιαστεί η ασυλία της… Το Διεθνές Δικαστήριο αν και παραδέχθηκε ότι η Γερμανία ήταν αποκλειστικά υπεύθυνη για τη σφαγή του Διστόμου, εντούτοις τη δικαίωσε υποστηρίζοντας ότι χαίρει νομικής ασυλίας. Η απόφαση αυτή στηλιτεύτηκε από τη Διεθνή Αμνηστία.

Υστερα, λοιπόν, απορούν κάποιοι για το πώς η Γερμανία έχει γίνει οικονομικά πανίσχυρη. Κάπως έτσι… Εβδομήντα τρία χρόνια μετά τη σφαγή οι 228 ψυχές του Διστόμου στερούνται δικαιοσύνης και οι οικογένειές τους επανορθώσεων, οι οποίες, ακόμη κι αν δίνονταν, δεν θα ήταν ικανές να απαλύνουν τον πόνο και να σβήσουν τη φρίκη.