Μελέτη του ερευνητή Ν. Μιχαηλίδη για τη συμβολή του στους αγώνες κατά του ναζισμού την περίοδο 1939-1944 – Ξεχωριστή έκδοση της “Εστίας”

|> Με ένα αρκετά ενδιαφέρον πόνημα σχετικό με την παρουσία του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Νίκος Μιχαηλίδης (φωτό) συμπλήρωσε άλλη μια “λευκή σελίδα” της σύγχρονης ιστορίας, παραδίδοντας στον μελετητή και τον αναγνώστη μια άρτια μελέτη, για τον πολύμορφο ελληνικό κόσμο που διατηρήθηκε μετά το 1921 στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο.

Το νέο βιβλίο του έρχεται να προστεθεί στην βιβλιογραφία για τον ελληνισμό του Κωνσταντινούπολης και τη συμβολή του στους αγώνες κατά του ναζισμού την περίοδο 1939-1944. Σχετική αναφορά γίνεται στο klik.gr. Γράφει:

Το καθήκον της συμπλήρωσης άλλης μιας Λευκής Σελίδας της σύγχρονης ιστορίας μας, το ανέλαβε ο Νίκος Μιχαηλίδης και το έφερε με επιτυχία σε πέρας, παραδίδοντας στον μελετητή και τον αναγνώστη μια άρτια μελέτη. Ανέλαβε το πολύ δύσκολο έργο να φωτίσει μια αδιερεύνητη από την ιστοριογραφία σελίδα. Η συστηματική έρευνα και η εξαιρετική ιστορική μεθοδολογία που ακολούθησε διαμόρφωσαν ένα αποτέλεσμα, βασισμένο σε πλήρη τεκμηρίωση, που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Αξιοποιεί την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τη συμπληρώνει με επιτόπια έρευνα, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της προφορικής Ιστορίας. Οπότε η σύνθεση όλων αυτών των πηγών σε ένα ολοκληρωμένο έργο επιβεβαιώνει ότι η γένεση ενός καλού βιβλίου είναι μια ηθική πράξη. Βεβαίως, στην περίπτωση αυτή, η ηθική πράξη δεν αφορά στην τρέχουσα περί ηθικής αντίληψη, αλλά σχετίζεται με την προσπάθεια να καταγραφούν και να ερμηνευτούν πλευρές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που για πολύ συγκεκριμένους λόγους έμειναν εκτός της εθνικής συλλογικής γνώσης από τους διαμορφωτές και διαχειριστές της συλλογικής μνήμης.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται με εξαιρετική λεπτομέρεια, σημείο προς σημείο, τα γεγονότα όλων των ετών από το 1939 έως το 1944. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται για τα γεγονότα της περιόδου 1912-1938. Μέσα από πληθώρα πληροφοριών που προκύπτουν από έγγραφα, ανταποκρίσεις και άρθρα του ελληνικού και του τουρκικού Τύπου συνοδευόμενα από πλούσιο φωτογραφικό και άλλο τεκμηριωτικό υλικό, ανασυντίθεται το πολύπλοκο σκηνικό εκείνης της εποχής. Πολλά από τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι εντελώς άγνωστα ακόμα και στους μελετητές αυτής της περιόδου.

Στο Α’ μέρος του βιβλίου γίνεται μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα που συνέβησαν από το 1912 έως το 1939. Στη συνέχεια περιγράφονται με χρονολογική σειρά από τον Ιανουάριο του 1939 έως και τον Δεκέμβριο του 1944 τα διεθνή γεγονότα που επηρεάζουν την πολιτική της κεμαλικής Τουρκίας. Αυτές τις περιόδους η Τουρκία εφαρμόζει την προσχεδιασμένη εθνικιστική πολιτική κατά των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων με στόχο την πλήρη τουρκοποίηση της οικονομίας. Η πληθυσμιακή ομάδα που κυρίως υφίσταται την πολιτική αυτή είναι η αναγνωρισμένη και προστατευμένη από τη Συνθήκη της Λωζάννης ελληνική μειονότητα.

Ο Μιχαηλίδης ερευνά τις τουρκικές πηγές και φέρνει στο φως άγνωστες σελίδες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που συνδέονται με την καιροσκοπική και διφορούμενη στάση της Τουρκίας καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου και τις προσπάθειές της να επωφεληθεί από τις εδαφικές ανακατατάξεις. Επίσης αναδεικνύει τις διαφορετικές  πολιτικές που επέλεξε για να εφαρμόσει στις διάφορες μουσουλμανικές μειονότητες του εξωτερικού (μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης-μουσουλμάνοι Δωδεκανήσου).  Απο α στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο, προκύπτει ότι όλα τα σημερινά ελληνοτουρκικά ζητήματα που σχετίζονται με την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο, τις μειονότητες, των εξοπλισμών των νησιών αλλά και με τις διεθνείς συνθήκες όπως του Μοντρέ, έχουν τη βάση τους σε εκείνη την εποχή.

Μια άλλη σημασία του βιβλίου είναι η παρουσίαση του ελληνοϊταλικού πολέμου και του έπους του ’40 μέσω της αξιοποίησης των τουρκικών δημοσιεύσεων στα μέσα ενημέρωσης της εποχής.

Στο Β΄ μέρος του βιβλίου έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις συνθήκες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 1200 υποσημειώσεις του δεύτερου μέρους του βιβλίου υπάρχουν πολλές και σημαντικές πληροφορίες  για περιοχές, σχολεία, ιδρύματα κ.λπ. της Κωνσταντινούπολης.

Συμβολή στην καταγραφή των γεγονότων είναι η συστηματική παρουσίαση 238 προσώπων. Από το σύνολο αυτό τα 171 παρουσιάζονται αναλυτικά με πλήρη βιογραφικά στοιχεία. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που προκύπτουν από την επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων, όσον αφορά την καταγωγή, την εκπαίδευση, τις αιτίες θανάτου των καταταγέντων εθελοντών. Το τμήμα αυτό της μελέτης έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί συγκροτεί ένα μοναδικό «Αρχείο Προσώπων και Μαρτυριών Κωνσταντινουπολιτών» που έλαβαν μέρος στα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεντρώθηκαν  προσωπικές εμπειρίες, καθώς και σχετικό αρχειακό υλικό. Η καταγραφή των μαρτυριών έγινε με σύγχρονα ψηφιακά μέσα, καθώς και η συλλογή φωτογραφικού υλικού (πρωτότυπων ή αντιγράφων) και εγγράφων από τις προσωπικές συλλογές των ερωτώμενων.

Οι 171 προσωπικές αφηγήσεις των συμμετεχόντων στον πόλεμο ή των άμεσων συγγενών τους προβάλουν την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και δύο προσωπικά ημερολόγια εθελοντών. Μέσα από τις συναισθηματικά φορτισμένες και προσωπικές  αφηγήσεις των αθέατων μαρτύρων -που πολλές φορές είναι παραγνωρισμένοι από την επίσημη γραφή της Ιστορίας- τα ιστορικά γεγονότα λαμβάνουν μια άλλη μορφή και αποκτούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο που η ψυχρή αφήγηση δεν μπορεί να δώσει. Οι μαρτυρίες έτσι μετατρέπονται σε ιστορικές πηγές που βοηθούν την ιστορική επιστήμη να είναι ακριβής στην περιγραφή των γεγονότων.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας: «Οι περίπου χίλιοι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές και έφεδροι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο τελευταίος στρατός της Βασιλεύουσας, που συντεταγμένα προσφέρθηκε να πολεμήσει για την ελευθερία».

Ο συγγραφέας

Ο Νίκος Μιχαηλίδης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1946. Το 1964 τη χρονιά της αποφοίτησης από το Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, απελάθηκε από τις τουρκικές αρχές και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη Σχολή Εμποροπλοιάρχων της Ύδρας και το 1973 έλαβε τον τίτλο Πλοιάρχου Α` Τάξεως. Στη συνέχεια διετέλεσε διευθυντής στις Μαρίνες του ΕΟΤ Αττικής. Το 1980 άλλαξε επαγγελματική πορεία και προσελήφθη στην εταιρεία Σ&Η&Α Μεταξά. Το 2010 ολοκλήρωσε την επαγγελματική του πορεία ως εμπορικός διευθυντής πολυεθνικής γαλλικής εταιρείας. Όλα αυτά τα χρόνια αφοσιώθηκε στην έρευνα για θέματα που αφορούν την Κωνσταντινούπολη. Επιμελήθηκε τη συντήρηση και ανακαίνιση του Ελληνορθόδοξου Κοιμητηρίου Σισλί στην Κωνσταντινούπολη, του οποίου τα ταφικά μνημεία είχαν καταστραφεί στα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955. Παράλληλα και μετά από 9ετή έρευνα, ανέδειξε την ιστορία των εκατοντάδων Κωνσταντινουπολιτών εθελοντών που πολέμησαν στον Β΄ΠΠ. Τον Νοέμβριο του 2019 εμπνεύστηκε και υλοποίησε το Μνημείο Πεσόντων Κωνσταντινουπολιτών στο Παλαιό Φάληρο