Η Πρωταπριλιά έχει ιστορία…

|> Στέλιος Κοπανίδης

|> Πρώτη Απριλίου σήμερα, μια ημέρα συνδεδεμένη με το έθιμο του ψέματος και βεβαίως αν λέγαμε ή αν ακούγαμε ψέματα μόνο την Πρωταπριλιά η ζωή μας θα ήταν καλύτερη. Το ψέμα, κυρίως το πολιτικό, είναι πλέον καθημερινή συνήθεια, σε αντίθεση με την 1^η του Απρίλη που το λέμε εν είδει εθίμου, περισσότερο για να διασκεδάσουμε, να κοροϊδέψουμε την ηθική και τους ορθούς κανόνες. Να νιώσουμε στιγμιαία καλύτερα απ’ αυτούς που ξεγελάμε και αδιόρατα να κερδίσουμε αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Ίσως να δυναμώσουμε αφελώς, να ξορκίσουμε τις λεγόμενες δυνάμεις του κακού.

Αν και το έθιμο φαίνεται να έχει ξένες ρίζες, γαλλικές ή κέλτικες, έγινε και ελληνικό, καθώς ήταν ιδιαιτέρως αγαπητό στους αρχαίους σοφούς ως κατ’ εξοχήν πεδίο παραδοξολογιών και φιλοσοφικών λεκτικών ακροτήτων.

Ο διαλεκτικός φιλόσοφος Ευβουλίδης ο Μιλήσιος έδινε τη δική του διάσταση στον όρο ψέμα, τονίζοντας ότι «όποιος ομολογεί ότι ψεύδεται, ψεύδεται και συγχρόνως αληθεύει…».

Στη Ρωμανία (αυτή που ψεύτικα μάθαμε να αποκαλούμε Βυζάντιο) διεξάγονταν αγώνες ψευδολογίας με έπαθλο σημαντικά βραβεία.

Ο Μινχάουζεν, άρχων του ψέματος, επιχειρηματολογούσε υπέρ των φανταστικών ιστοριών του λέγοντας «όσο απίστευτη και αν φαίνεται αυτή η ιστορία, ωστόσο πρέπει να είναι αληθινή. Αλλιώς πώς θα μπορούσε να είχε συμβεί;».

Μερικές φορές τα ψέματα εκπορεύονται από καλοσύνη, όταν για παράδειγμα έχουν σκοπό να παρηγορήσουν ή λέγονται ως έκφραση κοινωνικής αβρότητας, αλληλεγγύης, αγάπης, ανοχής, τρόπος διευκόλυνσης των σχέσεων. Αντιθέτως όταν σκοπό έχουν την απάτη διαλύουν τις σχέσεις, καταστρέφουν την εμπιστοσύνη.

Το πρωταπριλιάτικο ψέμα τελικά απενοχοποιείται, γιατί στην ουσία δεν περιέχει συμφέρον ή δόλο. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο το πρωταπριλιάτικο ψέμα είναι ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων, συμπληρώνοντας τον έτερο λαογράφο Γεώργιο Μέγα, ο οποίος τόνιζε ότι το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένας συνήθης μηχανισμός στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις»…

Το 1995, το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι κατά τις ανασκαφές τού μετρό βρέθηκε ο τάφος του Σωκράτη. Μάλιστα έδωσε και λεπτομέρειες, σημειώνοντας ότι βρέθηκαν επίσης ο χιτώνας του ίδιου αλλά και ίχνη του κωνείου που είχε πιεί. Η «είδηση» έκανε τον γύρο του κόσμου, μέσω των ξένων ειδησεογραφικών πρακτορείων.

Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1993, άρθρο στη βρετανική εφημερίδα «Independent» ανέφερε ότι ανακαλύφθηκε το χωριό του Αστερίξ από επιστήμονες των Πανεπιστημίων της Βρέστης και της Οξφόρδης. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, που είχε κάνει αίσθηση και είχε γίνει απολύτως πιστευτό, οι ανασκαφές είχαν φέρει στο φως νομίσματα στα οποία απεικονίζονταν αγριογούρουνα.

Το 2008, το BBC παρουσίασε βίντεο  -το ψέμα πλέον αποκτά άλλες διαστάσεις- με την «ανακάλυψη» πιγκουίνων της Ανταρκτικής να μετατρέπονται σε αποδημητικά πουλιά.

Δυστυχώς στις μέρες μας, και κυρίως στην Ελλάδα της αέναης κρίσης και παραδοξότητας, οποιοδήποτε ψέμα, οποιαδήποτε διαστρέβλωση της πραγματικότητας ενέχει τα στοιχεία της αλήθειας, του γεγονότος. Άπειρες ψεύτικες και υποβολιμαίες «ειδήσεις» διοχετεύονται καθημερινά στους πολίτες μέσω των social media. Όσο απίστευτη και αν ακούγεται οποιαδήποτε είδηση μπορεί να είναι και αλήθεια. Τίποτα πλέον δεν ξενίζει, δεν μας φαίνεται απίθανο να έχει συμβεί. Άλλωστε όλα αυτά τα χρόνια ο ελληνικός λαός έχει ακούσει τόσα ψέματα από τόσα πολλά επίσημα χείλη, με αποτέλεσμα οι αλήθειες να μοιάζουν ψέματα και τα ψέματα αλήθειες…

>> Στη φωτογραφία ηλιοβασίλεμα κάπου στην Ελλάδα. Γιατί, κατ’ αντιδιαστολή του εθίμου της ημέρας, τα μαγευτικά ηλιοβασιλέματα στη χώρα μας είναι πέρα για πέρα αληθινά και φωτίζουν τις καρδιές μας.