Ενεργοποιήθηκε οδηγία προκειμένου να προσφέρει άμεση προστασία και σαφές νομικό καθεστώς στα άτομα που έφυγαν από την πατρίδα τους

|> Από την έναρξη της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, περισσότερα από τρία εκατομμύρια άτομα έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ενώ, βάσει εκτιμήσεων του ΟΗΕ, περισσότερα από τα μισά είναι παιδιά. Προκειμένου η ΕΕ να ανταποκριθεί σ’ αυτή την πρωτοφανή κατάσταση, συμφώνησε σε χρόνο ρεκόρ να ενεργοποιήσει την οδηγία για την προσωρινή προστασία ώστε να βοηθήσει τα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η οδηγία τέθηκε σε άμεση εφαρμογή και προσφέρει πλέον άμεση προστασία και σαφές νομικό καθεστώς σε εκατομμύρια άτομα.

Η Επιτροπή παρουσιάζει επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για να στηρίξει τα κράτη μέλη στην εφαρμογή της οδηγίας. Οι ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές θα βοηθήσουν ώστε τα άτομα που φτάνουν στην ΕΕ να διαθέτουν ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό επίπεδο δικαιωμάτων και τα κράτη μέλη να αναλαμβάνουν τις νέες ευθύνες τους.

Ο αντιπρόεδρος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής μας, Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε: «Η άνευ προηγουμένου απόφαση παροχής άμεσης προστασίας σε όλα τα άτομα που θεωρούν την Ουκρανία σπίτι τους μετουσιώνεται πλέον σε πράξη. Προκειμένου η διαδικασία αυτή να είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλή, η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη με επιχειρησιακή καθοδήγηση. Για παράδειγμα, για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα μπορούν να μετακινούνται ανεμπόδιστα σε ολόκληρη την Ένωση, διευκρινίζουμε ότι θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν θεωρήσεις 15 ημερών στα σύνορα και ότι, σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει επιβάλλονται πρόστιμα στους μεταφορείς για τη μεταφορά ατόμων χωρίς έγγραφα. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες τώρα είναι ο αριθμός των παιδιών που φθάνουν ασυνόδευτα και τα οποία πρέπει να καταγράφονται και να λαμβάνουν εξειδικευμένη φροντίδα.».

Η επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιούανσον, είπε: «Σε λίγες μόλις ημέρες, 3 εκατομμύρια άνθρωποι εισήλθαν στην ΕΕ. Η επίδειξη αλληλεγγύης ήταν τεράστια και η αντίδραση των αρχών εντυπωσιακή· ωστόσο, ελλοχεύουν ουσιαστικές προκλήσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι τα εθνικά συστήματα θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν και ότι τα άτομα θα απολαμβάνουν την προστασία που τους αξίζει. Με βάση τις ερωτήσεις των κρατών μελών, προτείνουμε τις ακόλουθες επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές, τις οποίες θα επικαιροποιούμε τακτικά για να διασφαλίσουμε ότι η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη σε κάθε στάδιο —από την άφιξη έως την ένταξη».

Κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη

Οι κατευθυντήριες γραμμές θα είναι ένα δυναμικό έγγραφο που θα αντικατοπτρίζει την επιτόπια κατάσταση και θα λαμβάνει δεόντως υπόψη τις εξελισσόμενες ανάγκες των κρατών μελών. Στα βασικά στοιχεία περιλαμβάνονται:

• Διευκρίνιση του ποιος δικαιούται προσωρινή προστασία, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, των ατόμων που επωφελήθηκαν από διεθνή προστασία ή ισοδύναμη εθνική προστασία στην Ουκρανία πριν από τις 24 Φεβρουαρίου και τα οποία εκτοπίστηκαν από την Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου ή αργότερα, καθώς και των μελών των οικογενειών τους.
• Ορισμός της «επαρκούς προστασίας» σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, η οποία αποτελεί πιθανή εναλλακτική λύση αντί της προσωρινής προστασίας που μπορεί να παρέχεται από τα κράτη μέλη και η οποία δεν χρειάζεται να είναι ίδια με την προσωρινή προστασία, αλλά να σέβεται τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το πνεύμα της οδηγίας για την προσωρινή προστασία. Θα πρέπει να διασφαλίζεται για όλους ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και, ως εκ τούτου, ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης.
• Προσδιορισμός του είδους των αποδεικτικών στοιχείων που απαιτούνται για την παροχή προσωρινής προστασίας ή επαρκούς προστασίας βάσει της εθνικής νομοθεσίας.
• Ενθάρρυνση των κρατών μελών να εξετάσουν το ενδεχόμενο επέκτασης της προσωρινής προστασίας σε άτομα που τυπικά δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της απόφασης αλλά χρειάζονται προστασία, όπως αυτά που εγκατέλειψαν την Ουκρανία λίγο πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022.
• Παιδιά: οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν ειδικό κεφάλαιο για τα παιδιά. Θα πρέπει να διορίζεται αμέσως νόμιμος κηδεμόνας ή κατάλληλη εκπροσώπηση για τα ασυνόδευτα παιδιά και εφήβους. Επιπλέον, η Επιτροπή συντονίζει τις προσπάθειες μετεγκατάστασης για τη μεταφορά ασυνόδευτων παιδιών και εφήβων σε άλλα κράτη μέλη. Όλα τα παιδιά που προσπαθούν να ξεφύγουν τον πόλεμο, ανεξάρτητα από το καθεστώς τους, θα πρέπει να έχουν πλήρη προστασία και ταχεία πρόσβαση στα ειδικά δικαιώματά τους (μεταξύ άλλων στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την ψυχοκοινωνική βοήθεια).
• Κατευθυντήριες γραμμές για τα ειδικά δικαιώματα βάσει της οδηγίας για την προσωρινή προστασία: η άδεια διαμονής θα πρέπει να χρησιμεύει ως αποδεικτικό έγγραφο του καθεστώτος ενός ατόμου για άλλες αρχές, όπως γραφεία και υπηρεσίες απασχόλησης, σχολεία, νοσοκομεία. Όταν οι άδειες διαμονής εξακολουθούν να εκκρεμούν, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διευκολύνουν το άνοιγμα τραπεζικών λογαριασμών και την πρόσβαση στις σχετικές υπηρεσίες βάσει εγγράφου ταυτότητας ή αποδεικτικού εισόδου στην ΕΕ μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022.
• Κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας τόσο πριν όσο και μετά την έκδοση των αδειών διαμονής: οι Ουκρανοί υπήκοοι που κατέχουν βιομετρικά διαβατήρια ή ιθαγένειες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης βραχείας διαμονής για να εισέλθουν στην Ένωση έχουν το δικαίωμα να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός του χώρου Σένγκεν μετά την είσοδό τους στην επικράτεια της Ένωσης για χρονικό διάστημα 90 ημερών εντός περιόδου 180 ημερών. Όσον αφορά τις ιθαγένειες που δεν απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης, η Επιτροπή συνιστά στα κράτη μέλη πρώτης εισόδου να εκδίδουν θεωρήσεις 15 ημερών στα σύνορα, καθώς και στα υπόλοιπα κράτη μέλη να μην επιβάλλουν οικονομικές κυρώσεις στους μεταφορείς που μεταφέρουν άτομα τα οποία απολαμβάνουν προσωρινή προστασία αλλά δεν διαθέτουν έγκυρα έγγραφα εισόδου. Μετά τη χορήγηση άδειας διαμονής, τα άτομα που απολαμβάνουν προσωρινή προστασία έχουν το δικαίωμα να κυκλοφορούν ελεύθερα.
• Παροχή βοήθειας για τον επαναπατρισμό όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ, για παράδειγμα αναφορικά με την ανάγκη λήψης προξενικής συνδρομής για τον επαναπατρισμό, τον οποίο μπορεί να υποστηρίξει ο Frontex.

Ιστορικό

Στις 4 Μαρτίου 2022, μετά την πρόταση της Επιτροπής την προηγούμενη ημέρα, το Συμβούλιο εξέδωσε ομόφωνα την εκτελεστική απόφαση για την εφαρμογή προσωρινής προστασίας για τα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Μετά την απόφαση αυτή, η Επιτροπή έλαβε σαφές αίτημα για περαιτέρω πληροφορίες και δημιούργησε ιστοσελίδα για την ενημέρωση και την υποστήριξη όσων φτάνουν στην ΕΕ για να ξεφύγουν από τον πόλεμο.

Για τον συντονισμό της επιχειρησιακής στήριξης των κρατών μελών πρώτης εισόδου, η Επιτροπή συγκαλεί συνεδριάσεις για την κατάσταση στην Ουκρανία στο πλαίσιο του ενωσιακού σχεδίου στρατηγικής για την ετοιμότητα αντιμετώπισης και τη διαχείριση μεταναστευτικών κρίσεων. Παράλληλα με το δίκτυο αυτό, μια «πλατφόρμα αλληλεγγύης», υπό τον συντονισμό της Επιτροπής, συγκεντρώνει και εξετάζει τις ανάγκες των κρατών μελών για την παροχή επιχειρησιακής ανταπόκρισης. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές θα συμπληρώσουν επίσης τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων με σκοπό τη διευκόλυνση της διέλευσης των συνόρων ΕΕ–Ουκρανίας.