10 Απριλίου 1826: Είναι -και πρέπει να θεωρείται- ημερομηνία σταθμός για την Ελλάδα – Είναι ημερομηνία ορόσημο και οδοδείκτης ήθους

Νίκος Κορδόσης* |> Το εκπληκτικό και ανεπανάληπτο γεγονός της εθελοθυσίας των Μεσολογγιτών, του θαύματος της ανδρείας των, της αυταπάρνησης των γερόντων, της αξιοπρέπειας των γυναικών και της αλληλεγγύης των φιλελλήνων ζωντανεύει κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, υπό τον βαρύτιμο τίτλο «Γιορτές Εξόδου».

Ο εορτασμός αυτός, στον οποίο συμμετέχει ο πολιτειακός άρχοντας και η ανώτατη πολιτική, εκκλησιαστική, πνευματική, διπλωματική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας, είναι ίσως μοναδικός στον κόσμο όλο.

Πρώτον γιατί ξεκίνησε αυτόβουλα από τους συγγενείς των πεσόντων στην Έξοδο και δεν επιβλήθηκε από το κράτος, δεύτερον γιατί πραγματοποιείται σε ώρα νυκτερινή και τρίτον γιατί γίνεται με βήμα πολύ αργό – σε ένδειξη πένθους – και με μπάντες που παιανίζουν πένθιμα εμβατήρια.

Καθιερώθηκε το 1850, όταν το Σάββατο του Λαζάρου εκείνης της χρονιάς οι Μεσολογγίτες συγκεντρώθηκαν στη σημερινή γωνία των οδών Λόρδου Βύρωνος και Ραζή-Κότσικα της πόλης και άκουσαν μία ενθουσιώδη, βαθυστόχαστη και συγκινητική ομιλία του λόγιου και υμνογράφου Ανδρέα Παλαμά που εκφώνησε από το μπαλκόνι του αρχοντικού Πετρόπουλου.

Τελειώνοντας η ομιλία, κάποιος από το ενθουσιασμένο ακροατήριο φώναξε “Στα Ηρώα, πάμε στα Ηρώα”, όπως οι Μεσολογγίτες αποκαλούσαν το κοιμητήριο των πεσόντων. Τότε οι συγκεντρωθέντες προμηθεύτηκαν κεριά από τις εκκλησίες και τα μαγαζιά και ένα “κάδρο” με τη μορφή του εκλεγμένου αρχηγού της Φρουράς των Μεσολογγιτών Θανάση Ραζή-Κότσικα, που ήταν κρεμασμένο, κατά τα ειωθότα της εποχής, στον τότε Καφενέ Ράγκου. Στη συνέχεια σχημάτισαν πομπή και οδηγήθηκαν με αναμμένα τα κεριά στους τάφους των ηρώων – προγόνων τους όπου οι αρχιμανδρίτες του Αγίου Σπυρίδωνος Στέφανος Αναγνωστόπουλος και του Αγίου Παντελεήμονος Ιερόθεος Ηλιάδης έψαλαν τρισάγιο μπροστά στο μνήμα του “Πολυανδρείου Αρχηγού”.

Έκτοτε, κάθε χρόνο το απόγευμα του Λαζάρου, μετέβαιναν στα «μνήματα», πάντα με αναμμένα κεριά, και τα εναπέθεταν σε αυτά, αφού προηγουμένως έκαναν τρισάγιο.

Το μνημόσυνο της Κυριακής των Βαΐων καθιερώθηκε το 1859 από τον τότε μητροπολίτη (Αρχιεπίσκοπο Αιτωλίας & Ακαρνανίας) Θεόφιλο Βλαχοπαπαδόπουλο ο οποίος είχε διατελέσει διάκονος του Παλαιών Πατρών Γερμανού.

Δημοτικό πρόγραμμα για τον εορτασμό εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1877, επί δημαρχίας Ιωάννη Γιαννόπουλου ο οποίος εκφώνησε και τον «πανηγυρικό», ενώ τον επόμενο χρόνο με εντολή του δημάρχου, ο τότε φοιτητής Κωστής Παλαμάς εκφώνησε το ποίημα «Μισολόγγι», η πρωτότυπη έκδοση του οποίου περιλαμβάνεται στις συλλογές της «Διεξόδου» και εκτίθεται στις βιτρίνες του Ιστορικού της Μουσείου.

Το 1884, επί δημαρχίας Ηλία Παπαδόπουλου, οι εκδηλώσεις για την επέτειο της Εξόδου έλαβαν επίσημο χαρακτήρα.

Το 1906, επί κυβερνήσεως Γεωργίου Θεοτόκη εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα που καθιέρωσε την επέτειο της Εξόδου ως «Εθνική Τοπική Εορτή», για την συμμετοχή τους δε στην πρώτη επίσημη γιορτή κατέπλευσαν στην Τουρλίδα, που την εποχή εκείνη ήταν το λιμάνι της πόλης, τα θωρηκτά «Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ψαρρά» από τα οποία αποβιβάστηκαν για την απόδοση τιμών τρία αγήματα και η μουσική του Στόλου.

Την ίδια χρονιά οργανώθηκε στο «Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο», όπου σήμερα στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, θεατρική παράσταση από τους μαθητές του Γυμνασίου προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για την κατασκευή Εικόνας της Εξόδου από τον Ζακυνθινό ζωγράφο Δημήτριο Παλεκάση, σε αντιγραφή του ομώνυμου έργου του θεόδωρου Βρυζάκη.

Παράλληλα με την δημιουργία της Εικόνας είχε παραγγελθεί και η κατασκευή του «θρόνου» της καθώς και της «Ουρανίας», τον χρυσό στέφανο και την χρονολογία της οποίας κέντησαν οι «αγνές Μεσολογγίτισσες παρθένες» Βασ. Αμπαδογιάννη, Στεφανία Ράπτη και Σοφία Οικονόμου. (Σήμερα η “Ουρανία” αυτή εκτίθεται ως μουσειακό κειμήλιο στην Πινακοθήκη του Δήμου).

Το 1907, η Εικόνα της Εξόδου μετά της «Ουρανίας», μεταφέρθηκε στον Κήπο των Ηρώων «εν πομπή» στα χέρια και στους ώμους μαθητών του Γυμνασίου, οποίοι φορούσαν παπιγιόν και λευκά γάντια.

Από το 1930 και μετά, καθιερώθηκε οι συμμετέχοντες στην «πομπή» μαθητές να φέρουν στολές και άρματα του αγώνα και οι μαθήτριες λιβανιστήρια.

Το 1933, δεδομένου ότι τον προηγούμενο χρόνο είχε ανεγερθεί νέο περικαλλές δημαρχείο, ο ρέκτης δήμαρχος Χρήστος Ευαγγελάτος ανέθεσε στον ζωγράφο – αρχιδιάκονο Δημήτριο Κασόλα την δημιουργία νέας Εικόνας που φιλοτεχνήθηκε εξαίσια με την σύμπραξη των παιδιών του – επίσης ζωγράφων – Άγγελου, Γεράσιμου και Ιωάννη.

Το 1937, με διάταγμα του βασιλέως Γεωργίου Β΄, το Μεσολόγγι, η πόλη της θυσίας, έλαβε τον τίτλο της «Ιεράς Πόλεως» και η Κυριακή των Βαΐων ορίσθηκε ως ημέρα Εθνικού εορτασμού.

Έτσι το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται στο Μεσολόγγι το ανεπανάληπτο γεγονός της Εξόδου. Μια γιορτή, που ξεκίνησε αυτόβουλα από τον λαό της πόλης, επισημοποιήθηκε με κρατικά διατάγματα, και επί 172 χρόνια πραγματοποιείται αδιαλείπτως με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η δε εικόνα της Εξόδου, παρά το ότι δεν είναι θρησκευτική, εν τούτοις «λιτανεύεται» για να θυμίζει, σε ολόκληρη την Οικουμένη, ότι η, τεραστίων διαστάσεων, «ύλη» της στρατιάς των Αγαρηνών κατακτητών, ήταν εξαιρετικά μικρή για να νικήσει και να υποτάξει το «πνεύμα» και την «ψυχή» των ολιγάριθμων Μεσολογγιτών που αγωνίζονταν για την υπεράσπιση της αξιοπρέπειας, του ήθους και του χρέους.

(*) Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Κυριακάτικη Δημοκρατία”